مدیریت تعارض منافع و تکمیل زنجیره مسئولیت در روند مجوزدهی به فعالیت‌های مولد، کلید ورود به اقتصاد چرخشی
این وبینار با تمرکز بر “مدیریت پسماند و آلاینده‌های صنایع شیمیایی و پتروشیمی” و با حضور مریم طاهری مدیر واحد نظارت و برنامه‌ریزی پارک علم و فناوری دانشگاه تهران، دکتر ابوعلی گلزاری مدرس دانشگاه تهران و عضو هیئت مدیره کانون هماهنگی دانش، صنعت و مدیریت پسماند و بازیافت و مهندس امین صدرنژاد دبیر کانون و دبیرکل اتحادیه صنایع بازیافت ایران برگزار شد.
در این وبینار سخنرانی حول محورهای « مفاهیم پایه اقتصاد دورانی و نقش این دیدگاه در کمک به اقتصاد کنونی و وضعیت محیط زیست کشور، معضلات کنونی آلاینده‌ها و ضایعات صنعتی و اقدامات انجام شده برای حل این مشکلات در سال‌های اخیر، ارائه خلاصه‌ای از وضعیت شرکت‌های فعال در زمینه مدیری، آلاینده‌ها و پسماندها در داخل کشور و مقایسه با رویکردهای جهانی و بحث درباره نقش احتمالی بورس در شفاف‌سازی نحوه فروش پسماندهای صنعتی» صورت گرفت.
وبینار “اقتصاد دورانی” با ارائه توضیحات مختصر از هدف برگزاری این کافه و بیان مفاهیم اولیه اقتصاد دورانی توسط مهندس طاهری آغاز شد. طاهری با اشاره به اینکه افزایش جمعیت و تقاضا در کنار کاهش منابع طبیعی باعث افزایش مشکلات روزافزون زیست محیطی شده گفت: « با شرایط کنونی اقتصاد خطی دیگر الگویی پایدار برای تولید و مصرف نیست و اقتصاد دورانی به عنوان یک نظام اقتصادی که هدف آن کمینه کردن ضایعات و استفاده مستمر از منابع است بهترین جایگزین در مقابل سیستم سنتی “اقتصاد خطی” است».
طاهری ادامه داد: « در یک نظام دورانی سعی می شود تا با بستن یا کوچک کردن حلقه‌های مواد و انرژی مقدار منابع ورودی، ضایعات خروجی و هدر رفت انرژی را کمینه کرد. در اقتصاد خطی مسیر مواد اولیه، تولید محصول و دفع زباله در انتها و در قسمت دفع زباله ایان می‌یابد. در صورتی که در اقتصاد دورانی مرحله دفع زباله دوباره به تهیه مواد اولیه متصل می‌شود. در نتیجه اقتصاد دورانی کنترل ذخایر محدود و متعادل کردن جریان منابع تجدید پذیر، بهینه سازی منابع و موثر سازی سیستم های تولید و مصرف را منجر خواهد شد. تمامی این موارد دلایلی است که توجه به اقتصاد دورانی توسط سیاست گذاران، این حوزه را در اقصی نقاط دنیا و در سال های اخیر بیش از پیش ساخته است».
طاهری در ادامه به بیان اصول و فواید اقتصاد دورانی و راهکارهای حرکت به سمت آن پرداخته و گفت: « اقتصاد دورانی فقط شامل بازیافت محصولات در پایان چرخه عمر آن ها نمی شود و باید در تمامی مراحل، از استخراج منابع تا تولید و مصرف به اصل استفاده مستمر و بهینه در این نوع اقتصاد توجه کرد. برای عبور از مسیر اقتصاد خطی به یک اقتصاد دورانی، دولت، صنایع و شرکت ها باید شش اقدام بازتولید (regenerate)، اشتراک گذاری (Sharing)، بهینه سازی (optimize)، چرخه (loop)، مجازی سازی (virtualize) و تبادل (exchange) را برنامه‌ریزی و اجرا نمایند. اقتصاد دورانی در تمامی حوزه¬های زیست محیطی، اجتماعی و اقتصادی موثر است. از جمله فواید آن در حوزه زیست محیطی استفاده بیشتر از انرژی تجدید پذیر و مواد سازگار با طبیعت، در حوزه اجتماعی کاهش منابع اولیه و انرژی مصرفی و تلفات و ضایعات، استفاده چندباره از ارزش منابع و کاهش هزینه‌های مدیریت پسماند و کنترل انتشار گازهای گلخانه‌ای و در حوزه اجتماعی افزایش حس همکاری و مسئولیت شهروندان در قبال مصرف مواد و تولید زباله می‌باشد».
در ادامه مهندس امین صدرنژاد به بیان معرفی و تاریخچه‌ای مختصر از کانون هماهنگی دانش، صنعت و بازار و اتحادیه صنایع بازیافت ایران پرداخت و گفت: « اتحادیه صنایع بازیافت ایران به عنوان یگانه تشکل اقتصادی، مستقل و تخصصی حوزه‌ی مدیریت پسماند کشور از بهار ۱۳۸۷ با در اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران شکل گرفت و دارای پنج کارگروه بازیافت مواد شیمیایی و پتروشیمیایی، بازیافت پلیمری، بازیافت فلزات، اسقاط و بازیافت خودروهای فرسوده و خدمات محیط‌زیست است. همچنین کانون هماهنگی دانش، صنعت و بازار این حوزه در سال ۱۳۹۸ به منظور شبکه‌سازی و ایجاد ارتباط سازمان‌یافته میان صنعت، بازار و دانش در بوم مدیریت پسماند و بازیافت کشور با همکاری اتحادیه و معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری تأسیس گردیده‌است».
صدرنژاد با اشاره به دو خبر مطبوعاتی مربوط به روزنامه شرق در ۲۳ تیر ماه ۹۹ با تیتر “خروج غیرقانونی فراورده نفتی از ۲ مسیر” و روزنامه همشهری در ۲۴ تیر ماه ۹۹ با موضوع “تبدیل ۵۰۰ قطعه زمین کشاورزی مرغوب تنها در یک روستای‌کهریزک به محل تفکیک زباله” مجوزدهی را در چهارچوب حکمرانی خوب بسیار مهم خواند و گفت: «حکمرانی در لغت یعنی فرآیند تصمیم‌گیری و حکمرانی خوب در جوامع میان حاکمیت، شهروندان و بازار قرار می‌گیرد».
صدرنژاد ادامه داد: «در راستای شکل گرفتن حکمرانی خوب هشت عامل مشارک، شفافیت، پاسخگویی، مسئولیت‌پذیری، کارآمدی‌واثربخشی، حاکمیت قانون، اقناع و اجماع محوری و برابری باید در کنار هم قرار گیرند و اجرا شوند. به طور مثال وقتی قرار است برای موضوعی تصمیم‌گیری شود(جدا از مسائل حکومتی)، تمام افرادی که نتیجه‌ی ان تصمیم، بر آن‌ها تاثیر می‌گذارد در این تصمیم گیری نقش دارند و باید در آن حضور داشته باشند. این موضوع و بخصوص در بحث‌های محیط زیستی بسیار حائز اهمیت است. چرا که مردم هم نقش اساسی در آن داشته و همینطور تاثیر پذیر مستقیم هستند».
صدرنژاد در پایان صحبت‌های خود به ارائه طرحی با نام ” بیمه مسئولیت زیست محیطی” پرداخت و گفت: «ما برای گرفتن گواهینامه رانندگی به راهنمایی و رانندگی مراجعه می‌کنیم، اما در مورد تصادفات به بیمه مراجعه می‌کنیم و بیمه به عنوان سازمان ناظر بر این امور نظارت کرده و قوانین مربوطه را برنامه‌ریزی کرده است. حال و در حوزه‌های مربوط به فعالیت‌های زیست محیطی مانند مثال گفته شده، بهتراست طرحی با عنوان ” بیمه مسئولیت زیست محیطی” اجرا شود تا بر انجام فعالیت‌های زیست با ایجاد چهارچوب و قانون نظارت صورت گیرد».
در بخش بعدی وبینار دکتر گلزاری به ارائه با موضوع “اقتصاد چرخشی و مدیریت پسماند” پرداخت و گفت:« موضوع مهم آگاهی سازی نسبت به موضع مدیریت پسماند است. در زمینه اینکه مدیریت پسماند چیست؟ باید به طور کامل و دقیق آگاهی سازی صورت گیرد. شعار شهر ما خانه ما، مدت‌ها و سال‌هاست که همه جا نوشته می‌شود و گفته می‌شود اما به هیچ وجه رعایت نمی‌شود. همه از انجام آن صحبت می‌کنند اما گامی موثر به صورت وسیع در اجرای ان برداشته نمی‌شود».
گلزاری با تاکید برنقش مهم دانشگاه‌ها در ایجاد اقتصاد دورانی در مدیریت پسماند گفت: «آینده محیط زیست در کشور بسیار نگران کننده است و راه‌حل آن این است که اولین اقدامات از دانشگاه‌ها شروع شود. اگر مدیریت پسماند ار دانشگاه‌ها آغاز شود، با وجود حجم وسیع فارغ التحصیلان دانشگاهی، بهترین اتفاقات در زمینه مدیریت پسماند صورت خواهد گرفت. چرا که این تعداد زیاد فارغ التحصیلان با آگاهی از این موضوع و با توجه به اینکه آینده کشور را خواهند ساخت نقش مهمی در این زمینه ایفا خواهند کرد. حتی در بسیاری از کشورهای پیشرفته مانند ژاپن فرهنگ و آگاهی سازی نسبت به مدیریت پسماند از دوران دانش‌آموزی شروع می‌شود و این موضوع نیز می‌تواند مورد توجه قرار گیرد. ما باید این فرهنگ‌سازی را از محیط‌های آموزشی و بخصوص دانشگاه‌ها شروع کنیم».
گلزاری با اشاره به آمار فردی مربوط به مصارف و تولید پسماند گفت: « به طور مثال مصرف سرانه آب برای هر فرد ۳۰۰ لیتر است. سرانه تولید زباله هر فرد بین ۳۰۰ تا ۶۰۰ گرم است. این نشان از ردپای روزانه ما بر محیط زیست است. با توجه به بررسی‌های صورت گرفته که نتیجه این رد پاست، آمارها از بیشتر شدن این مصارف و تولیدات خبر می‌دهد که اتفاقی بسیار نگران کننده و ترسناک است».
گلزاری ادامه داد: «از سال ۱۳۹۵ شاهد رشد وسیع تولید پسماند در کشور بوده‌ایم و هنوز نتوانستیم راه‌حل پایداری برای استفاده از این پسماند داشته باشیم. این نشان از بازار خوب در این حوزه است و افرادی که علاقمند به ایجاد کسب و کار در این حیطه هستند می‌توانند دست به کار شده و از این فرصت استفاده نمایند. اگر فعالیتی صورت نگیرد، وضعیت مدیریت پسماند در ایران از شرایط کنونی هم نگران‌کننده تر می‌شود».
گلزار گفت: «هر چند از اقتصاد چرخشی به عنوان راه‌حل اساسی بسیار صحبت کرده‌ایم، اما تا عمل صورت نگیرد هیچ اتفاقی نمی‌اقتد. سازمان‌های مربوط به حوزه محیط زیستی ما مانند سازمان محیط زیست، شهرداری، دانشکده‌ها و مراکز آموزشی باید دست به کار شده و اقدام عملی نمایند. ابتدا باید از این مراکز شروع شود، به طور مثال اگر قانونی لحاظ شود که تمام مراکز دولتی باید نسبت به این موضوع مسئوا و متعهد بوده و برای اجرای اقتصاد چرخشی فعالیت خود را آغاز نمایند؛ شاهد نتایج بسیار خوبی خواهیم بود».
گلزاری همچنین ایجاد پارک سبز را یک اتفاق بزرگ خواند و گفت: «یکی از بهترین اتفاقات می‌تواند شکل‌گیری مجموعه‌هایی باشد که خروجی‌های زیست محیطی و انرژی آن به عنوان ورودی در همان مجموعه مورد استفاد قرار گیرد و اتفاقا پارک علم و فناوری دانشگاه تهران به عنوان اولین پارک سبز کشور می‌تواند این مسیر را آغاز کند. انچه مشخص است، برای رفع این نگرانی نیاز به عزمی عظیم در تمام جامعه داریم».
در قسمت پایانی وبینار و پس انجام سخنرانی‌ها، به پاسخگویی به سوالات شرکت‌کننده‌گان در این وبینار پرداخته شد.
